Υπερηχογραφήματα

Το υπερηχογράφημα αυτό πραγματοποιείται συνήθως μεταξύ της 6^ης και της 10^ης εβδομάδας κύησης.

Σκοπός αυτού του υπερηχογραφήματος είναι να επιβεβαιώσει την εγκυμοσύνη, ότι αναπτύσσεται το κύημα μέσα στη μήτρα, καθώς και τον αριθμό των εμβρύων που αναπτύσσονται.

Είναι ιδιαίτερα χρήσιμο υπερηχογράφημα σε γυναίκες που παρουσιάζουν αιμορραγία ή πόνο στην εγκυμοσύνη, όπως και σε αυτές που είχαν ιστορικό με προηγούμενες αποβολές ή έκτοπες κυήσεις.

Σε αυτό το στάδιο καθορίζεται με ακρίβεια και η ηλικία κύησης. Σε γυναίκες που δεν θυμούνται την τελευταία έμμηνο ρύση-περίοδο, ή έχουν ασταθή κύκλο είτε ήταν σε αγωγή με αντισυλληπτικά χάπια ή θηλασμό καθορίζεται η πιθανή ημερομηνία τοκετού σε αυτό το στάδιο κύησης και σε επόμενα υπερηχογραφήματα ελέγχεται η ανάπτυξη με ακρίβεια.

Είναι ένα καλό στάδιο να γίνει έλεγχος της ανατομίας της μήτρας και των ωοθηκών της μητέρας για τυχόν ανατομικά προβλήματα της μήτρας ή ινομυώματα μήτρας ή κύστεις ωοθηκών.

Το υπερηχογράφημα αυτό πραγματοποιείται από τις 11 ως τις 13+6 εβδομάδες κύησης.

Ο έλεγχος του εμβρύου γίνεται διακοιλιακά και η μέτρηση του τραχήλου διακολπικά.

Σκοπός του υπερηχογραφήματος 11 - 13+6 εβδομάδων είναι:

• Να εκτιμηθεί η ηλικία κύησης. Ειδικά σε γυναίκες που δεν έχει γίνει υπερηχογράφημα αρχόμενης κύησης καθορίζεται η πιθανή ημερομηνία τοκετού με ακρίβεια μετρώντας το κεφαλοουραίο μήκος του εμβρύου (CRL). Για γυναίκες που δεν έχουν σταθερό κύκλο, θηλάζουν, λάμβαναν αντισυλληπτικά δισκία ή έχουν ασταθή κύκλο είναι βασικό να καθοριστεί η ηλικία κύησης σε αυτό το στάδιο και να γίνεται έλεγχος της ανάπτυξης σε επόμενα υπερηχογραφήματα.
• Να καθοριστεί ο αριθμός των εμβρύων και σε περίπτωση πολύδυμου κύησης η χοριονικότητα. Είναι το μόνο στάδιο που μπορεί με ακρίβεια να γίνει έλεγχος της χοριονικότητας αξιόπιστα. Σε μεταγενέστερα στάδια υπάρχουν περιπτώσεις που δεν ελέγχεται με ακρίβεια.
• Να γίνει έλεγχος στο έμβρυο για ανατομικά προβλήματα που θα μπορούσαν να διαγνωστούν σε αυτό το στάδιο κύησης. Ελέγχεται η αρτιμέλεια του εμβρύου, το σχήμα του κρανίου και του εγκεφάλου, το στομάχι, η ουροδόχος κύστη και βασικές εικόνες της καρδιάς (εικόνα 4 κοιλοτήτων - εικόνα 3 αγγείων). Πιο λεπτομερής έλεγχος της ανατομίας γίνεται στις 20-24 εβδομάδες στο υπερηχογράφημα β-επιπέδου.
• Να γίνει έλεγχος για χρωμοσωμικές ανωμαλίες. Οι χρωμοσωμικές ανωμαλίες όπως είναι το σύνδρομο Down μπορούν να αποκλειστούν με ακρίβεια μόνο με επεμβατική εξέταση αμνιοπαρακέντηση ή λήψη χοριακών λαχνών, οι οποίες έχουν όμως ένα ποσοστό αποβολής και δεν προτείνονται σε όλες τις μητέρες. Ελέγχονται λοιπόν στο υπερηχογράφημα αυτό στο έμβρυο συγκεκριμένοι δείκτες, η αυχενική διαφάνεια, το ρινικό οστό, η ροή στην τριγλώχινα βαλβίδα της καρδιάς του εμβρύου και η ροή στο φλεβώδη πόρο. Ελέγχονται επίσης στο αίμα της μητέρας τα επίπεδα 2 ορμονών, PAPP-A και b-HCG. Κάθε μητέρα ξεκινά με βάση την ηλικία της με έναν προϋπάρχων κίνδυνο, ο οποίος λαμβάνοντας υπόψιν του δείκτες του εμβρύου και των ορμονών αλλάζει. Εάν οι δείκτες είναι φυσιολογικοί μειώνεται, εάν είναι παθολογικοί αυξάνουν οι πιθανότητες για χρωμοσωμικές ανωμαλίες. Σε αυτές τις περιπτώσεις εάν οι γονείς θέλουν να αποκλείσουν τις χρωμοσωμικές ανωμαλίες προτείνεται επεμβατική εξέταση.

Όλοι οι έλεγχοι στο έμβρυο και η εκτίμηση των πιθανοτήτων χρωμοσωμικών ανωμαλιών γίνοναι με βάση τα πρωτόκολλα του Fetal Medicine Foundation.

• Να γίνει μέτρηση του τραχήλου για τις πιθανότητες πρόωρου τοκετού και εκτίμηση της ανατομίας της μήτρας και των ωοθηκών. Στις περιπτώσεις που υπάρχει προηγούμενο ιστορικό πρόωρου τοκετού ή κωνοειδούς εκτομής του τραχήλου απαιτείται η μέτρηση του τραχήλου και η μετέπειτα θεραπευτική προσέγγιση χειρουργικά ή συντηρητικά σε συνεργασία με το θεράποντα ιατρό.
• Να γίνει μέτρηση της ροής στα μητριαία αγγεία για τον έλεγχο της αιμάτωσης του πλακούντα. Εκεί όπου οι αντιστάσεις είναι αυξημένες προτείνεται από τον 3^ο μήνα να γίνει λήψη ασπιρίνης έως τη 36^η εβδομάδα για την πρόληψη της προεκλαμψίας.

Δείκτες 1ου τριμήνου κύησης για χρωμοσωμικές ανωμαλίες:

• Ηλικία μητέρας.
• Αυχενική διαφάνεια (η ποσότητα υγρού πίσω από τον αυχένα του εμβρύου).
• Παρουσία ή όχι του ρινικού οστού.
• Η ροή στην τριγλώχινα βαλβίδα της καρδιάς του εμβρύου (η ανεπάρκεια αποτελεί δείκτη).
• Η ροή στο φλεβώδη πόρο του εμβρύου (η ανάστροφη ροή αποτελεί δείκτη).
• Ο καρδιακός ρυθμός.
• Η παρουσία ανατομικών προβλημάτων.
• Τα επίπεδα των ορμονών b-HCG και PAPP-A.

Η εκτίμηση των ανωτέρω δεικτών γίνεται από γιατρούς που ελέγχονται από το Fetal Medicine Foundation σε ετήσια βάση και έχουν άδεια για να πραγματοποιούν αυτούς τους ελέγχους.

Εάν στο οικογενειακό ιστορικό υπάρχουν παθήσεις κληρονομικές ή γενετικά σύνδρομα γίνεται εξειδικευμένη προσέγγιση του εκάστοτε προβλήματος ζητώντας πάντα την συμβουλή ειδικών γενετιστών ή ιατρών άλλων ειδικοτήτων.

Η ανωτέρω μέθοδος εκτίμηση των δεικτών του 3^ου μήνα για τις χρωμοσωμικές ανωμαλίες έχει ευαισθησία 95-97%. Το 100% καλύπτεται μόνο με επεμβατική εξέταση (αμνιοπαρακέντηση ή λήψη χοριακών λαχνών).

Σκοπός του υπερηχογραφήματος αυτού είναι να γίνει ένας αναλυτικός έλεγχος της ανατομίας του εμβρύου.

Εξετάζουμε με λεπτομέρεια την ανατομία όλων των συστημάτων του εμβρύου. Πιο ειδικά εξετάζονται:

• Κεφαλή και εγκέφαλος.
• Πρόσωπο.
• Καρδιά και θώρακας.
• Σπονδυλική στήλη και αυχένας.
• Ουροποιητικό σύστημα και νεφροί.
• Γαστρεντερικό σύστημα και κοιλιακό τοίχωμα.
• Χέρια και πόδια.
• Το φύλο.

Εκτιμάται αρχικά η ανάπτυξη του εμβρύου και η ποσότητα  του αμνιακού υγρού.

Ελέγχεται η θέση του πλακούντα και ο βαθμός ωρίμανσης του.

Ελέγχονται και στο υπερηχογράφημα αυτό δείκτες για χρωμοσωμικά προβλήματα. Οι δείκτες αυτοί συνεκτιμώνται με τους δείκτες του 1ου τριμήνου και έχουμε ένα αξιόπιστο αποτέλεσμα περίπου στο 98%. Αξίζει  να τονιστεί ότι οι δείκτες μόνο του β-επιπέδου καλύπτουν μόνο 70% για τα χρωμοσωμικά προβλήματα, οπότε είναι καλό να γίνεται έλεγχος του εμβρύου και στα δύο τρίμηνα (1^ο τρίμηνο αυχενική διαφάνεια, 2^ο τρίμηνο β-επιπέδου) από εξειδικευμένο ιατρό. Μπορεί η παρουσία δεικτών να αυξήσει τις πιθανότητες για χρωμοσωμικά προβλήματα και να γίνει συζήτηση για επεμβατική εξέταση - αμνιοπαρακέντηση.

Σε όλες τις εγκύους γίνεται κολπικό υπερηχογράφημα για μέτρηση του τραχήλου. Η μέτρηση αυτή γίνεται για την πρόβλεψη για πρόωρο τοκετό. Σε γυναίκες με ιστορικό πρόωρου τοκετού, επέμβασης στον τράχηλο (κωνοειδής εκτομή) ή πολύδυμης κύησης η μέτρηση του τραχήλου γίνεται και νωρίτερα.

Μετράται επίσης η ροή στα μητριαία αγγεία. Αυξημένες αντιστάσεις στα μητριαία αγγεία σχετίζονται με κίνδυνο εμφάνισης πίεσης στην κύηση - προεκλαμψία ή υπολειπόμενη ενδομήτριο ανάπτυξη.

Ο έλεγχος της καρδιάς του εμβρύου είναι ιδιαίτερα σημαντικός και απαιτεί ειδικές γνώσεις.

Οι παθήσεις της καρδιάς είναι η πιο συχνή κατηγορία ανωμαλιών στα έμβρυα.

Πρέπει να είναι γνωστό στους γονείς ότι υπάρχουν παθήσεις στην καρδιά που δεν μπορούν να διαγνωστούν προγεννητικά και η διάγνωσή τους γίνεται μετά την γέννηση και την πρώτη αναπνοή του μωρού.

Ο έλεγχος της καρδιάς γίνεται σε όλα τα έμβρυα από τον ιατρό που πραγματοποιεί το υπερηχογράφημα του β-επιπέδου. Εάν υπάρξει οποιαδήποτε υποψία ανωμαλίας στην καρδιά του εμβρύου απαιτείται εξέταση από ειδικό παιδοκαρδιολόγο ο οποίος θα δώσει λεπτομερείς πληροφορίες για την πάθηση, τον τρόπο παρακολούθησης μετά τη γέννηση, το εάν χρειάζεται ή όχι χειρουργείο, εάν  πρέπει να γίνει ο τοκετός σε ειδικό κέντρο και ότι άλλη απορία έχουν οι γονείς.

Σε οικογένειες με ιστορικό παιδιών που γεννήθηκαν με καρδιοπάθεια, σε έμβρυα που στον 3^ο μήνα είχαν αυξημένη αυχενική διαφάνεια ή που έχουν συγκεκριμένα ευρήματα στο β-επιπέδου (ανατομικό πρόβλημα ή δείκτης χρωμοσωμικών ανωμαλιών) προτείνεται να γίνει έστω και προληπτικά υπερηχογράφημα της καρδιάς του εμβρύου από ειδικό παιδοκαρδιολόγο.

Πραγματοποιείται στις 20- 24 εβδομάδες, μπορεί όμως και να γίνει ένας πρώτος έλεγχος και νωρίτερα στις 14 - 16 εβδομάδες αν έχουμε ενδείξεις από την εξέταση του 3^ου μήνα (αυξημένη αυχενική διαφάνεια ή ανεπάρκεια τριχλώχινας).

Το υπερηχογράφημα αυτό γίνεται συνήθως από τις 24 εβδομάδες κύησης και ως πριν τον τοκετό.

Σκοπός αυτού του υπερηχογραφήματος είναι:

• Να γίνει εκτίμηση της ανάπτυξης του εμβρύου και μέτρηση του βάρους.
• Να εκτιμηθεί η ποσότητα του αμνιακού υγρού.
• Να γίνει εκτίμηση του πλακούντα ως προς τη θέση και τον βαθμό ωρίμανσης.
• Να μετρηθεί η ροή στα αγγεία του ομφαλίου λώρου και σε αγγεία στο έμβρυο.
• Να γίνει εκτίμηση της ανατομίας του εμβρύου και σε αυτό το στάδιο. Το έμβρυο είναι ένας αναπτυσσόμενος οργανισμός και η  εκτίμηση της ανατομίας του πρέπει να γίνεται σε κάθε στάδιο. Υπάρχουν ανατομικές δομές που στις 22 εβδομάδες  φαίνονται φυσιολογικές και στις 32 εβδομάδες παρουσιάζουν παθολογικά ευρήματα. Για παράδειγμα, κύστεις στις ωοθήκες στα θήλεα έμβρυα απεικονίζονται μόνο στο 3ο τρίμηνο κύησης, όπως και διατάσεις σε τμήματα του εντέρου.
• Να αξιολογηθούν οι κινήσεις του εμβρύου.

Είναι σημαντικό υπερηχογράφημα γιατί στις περιπτώσεις που διαπιστώνεται καθυστέρηση της ενδομήτριας ανάπτυξης του εμβρύου ή προβλήματα στην ποσότητα του αμνιακού υγρού και της γενικότερης κατάστασης του εμβρύου πρέπει να γίνει ανάλογα με το στάδιο της  κύησης προετοιμασία του εμβρύου και προγραμματισμός τοκετού σε συνεννόηση με το θεράποντα ιατρό.

Τα  σύγχρονα υπερηχογραφικά μηχανήματα μάς επιτρέπουν απεικόνιση του εμβρύου με τρισδιάστατη εικόνα όπου φαίνεται η μορφή του εμβρύου και τα χαρακτηριστικά του.

Με το τετραδιάστατο υπερηχογράφημα απεικονίζονται ακόμη και οι κινήσεις του εμβρύου με ακρίβεια.

Αξίζει ωστόσο να σημειωθεί ότι ο έλεγχος της ανατομίας γίνεται με το δισδιάστατο - κλασικό υπερηχογράφημα και τρισδιάστατες ή τετραδιάστατες απεικονίσεις είναι για μια πιο κατανοητή εικόνα από τους γονείς.